Dünya Sağlık Örgütü’nün Sinovac’la ilgili değerlendirmesi

DSÖ geçtiğimiz hafta Sinovac ile ilgili bir değerlendirme raporu yayımladı.

Rapor Brezilya, Şili, Endonezya ve Türkiye’deki faz-3 araştırmaları ile Brezilya’daki faz-4 araştırmasına dayanıyor. Verilerini en az kullandığı ülkeler Türkiye ve Endonezya.

Ülkemizde yaygın kullanılan aşı Sinovac olduğu ve Sağlık Bakanlığı bir 100 milyon doz için daha sözleşme yaptığını açıkladığı için rapora göz atmakta yarar var.

Başlarken belirteyim: Rapor tamamen ülkelerin daha önce açıklamış oldukları verilerin, hiçbir eleştiriye tabi tutulmaksızın toparlanması niteliğinde.

Faz 3 araştırmaları

Ülke	Araştırmaya katılanlar	Doz Uygulama takvimi	Tamamlanma durumu
Brezilya	18 yaş ve üzerinde 12.688, sağlık çalışanları	0 ve 14. Günlerde olmak üzere 2 doz	Ara dönem sonuçları mevcut
Endonezya	1.620 kişi	0 ve 14. Günlerde olmak üzere 2 doz	Ara dönem sonuçları mevcut
Türkiye	18-59 yaş arasında 13.000 kişi	0 ve 14. Günlerde olmak üzere 2 doz	Üst seviye koruyuculuk sonuçları mevcut
Şili	18 yaş üzerinde 2.300 kişi	0-14 ve 0-28. Günlerde 2 doz	Ara dönem sonuçları mevcut

 

Farklı ülkelerdeki araştırmalarda 2. dozdan en az 14 gün sonraya ilişkin koruyuculuk oranları

	Araştırma grubu (kişi)	Araştırma dizaynı	Varyant tipi	Semptomatik Covid’e karşı koruyuculuk	Hastane yatışına karşı koruyuculuk
Türkiye	13.000	Randomize kontrollü araştırma	Sınırlı	%84	%100
Şili	10,5 milyon	Kohort	P.1, B.1.17 (Brezilya, İngiltere)	%67	%85
Endonezya	1.620	Randomize kontrollü araştırma	Sınırlı	%65	?
Brezilya	12.688	Randomize kontrollü araştırma	Sınırlı	%51	%100
Brezilya	393	Test negatif dizayn	P.1	%50	?

 Tabloda özetlenen araştırmalardan dikkate alınması gerekeni şüphesiz Şili’ninki. Zira 10,5 milyon kişideki gerçek yaşam verilerini yansıtıyor ve üstelik iki varyantın söz konusu olduğu koşullardaki durumu test etmiş oluyor.

Buna göre Sinovac’ın koruyuculuğu semptomatik vaka için %67, hastane yatışı için %85, yoğun bakım yatışı için %89, ölüm için %80.

Farklı ülkelerdeki faz 3 araştırmalarının birleştirilememesinin nedeni

Daha önceki ilgili yazılarımın tümünde faz 3 araştırması yürüten dört ülkenin araştırma desenlerinin birbirinden farklı olduğunu; bu sorunun Sinovac konusunda tek bir araştırma sonucu elde etmeyi, yani ülke verilerinin birleştirilmesini engellediğini; dört ülkenin her birisinin sonuçlarının ise (araştırmaya alınan nüfusların çok küçük olması nedeniyle) güvenilir olamayacağını belirtmiştim.

Nitekim DSÖ’nün raporu da araştırma desenlerindeki farklılığı net olarak ortaya koyuyor.

Örneğin Brezilya uyumlu radyolojik bulguları da vaka tanımına dahil ederken, Türkiye en az 1 uygun belirtiyle birlikte PCR pozitifliğini vaka tanımı için kriter olarak aldı. Şili ise klinik olarak doğrulanmış ya da şüpheli vakaların tümünü vaka olarak sınıfladı.

Brezilya’daki faz 3’ün temel sonuçları

DSÖ hazırladığı raporda önemli oranda Brezilya sonuçlarını kullanıyor. Bunun nedeni diğer ülkelerden aynı ayrıntı ölçeğinde veri gelmemiş olması.

 

	Aşı grubu		Plasebo grubu		Koruyuculuk %
Grup/alt grup	Risk altında	Vaka sayısı	Risk altında	Vaka sayısı
Tüm	4953	85	4870	10	50,7
Hastaneye yatırılmış	4953	0	4870	6	100,0
Ciddi	4953	0	4870		100,0
Yaş
18-59	4741	83	4663	164	50,7
60 ve üzeri	212	2	207	4	51,1
2. dozdan sonraki değerlendirme aralığı
21 günden az	4184	77	4148	149	49,1
21-28 gün	769	8	722	19	62,3
Eşlik eden hastalık
Yok	2731	44	2730	86	48,9
Kardiyak	621	6	608	10	39,5
Hipertansiyon	335	0	330	7	100,0
Obezite	1099	13	1112	50	74,9
Tip 2 diyabet	175	3	159	5	48,6

 Yukarıdaki tablonun önemli sonuçlarını saptayalım:

1-Faz 3 yalnızca 212 yaşlıyı kapsıyor. Dolayısıyla yaşlılara ilişkin sonuçlara hiç güvenmemek.

2-Hipertansiyon ve obezite dışındaki eşlik eden hastalıklarda koruyuculuk yok denilebilir. Zira DSÖ işin başında tüm aşılar için en az %50 koruyuculuk sınırını belirlemişti.

3-Aynı şey, eşlik eden hastalığı olmayan grup için de söz konusu edilebilir. Bu grupta da koruyuculuk %48,9.

4-Genel koruyuculuk yalnızca %50,1.

Yan etkiler

Tahmin edileceği gibi Türkiye şu ana kadar yan etki raporu yayımlamış değil.

Diğer ülkelerin durumu şöyle:

Çin: 35,8 milyon dozluk uygulamada 49 ciddi yan etki bildirildi: Anaflaksi, larinks ödemi, demyelinizasyon dahil olmak üzere.

Brezilya, Endonezya: 17 milyon dozluk uygulamada 162 ciddi yan etki bildirildi.

Şili: 3,7 milyon doz uygulamada 90 ciddi yan etki bildirildi. Anaflaksi sıklığı 100 binde 1,7 idi.

Brezilya’daki faz 4 araştırmalarının sonuçları

Brezilya’da bu kapsamda iki araştırma var. Bunlardan birisi P.1 varyantının toplumda nasıl yayıldığını gösteriyor: Ocak 2021 ile Mart 2021 arasında %28’den %73’e yükseldi.

Diğeri ise aşılanan sağlık çalışanlarında aşının koruyuculuğunu konu ediniyor: En az 1 doz aşı almış 46.884 sağlık çalışanında koruyuculuk, semptomatik vakalar için %49,6, semptomsuz vakalar için %35,1. Araştırmaya alınanların, aşılama öncesindeki bağışıklık durumlarının saptanmamış olması bu araştırmanın önemli bir kısıtlılığı.

Sonuç olarak Brezilya verilerine göre Sinovac hastalığı belirtisiz geçirme bakımından hiç koruyucu değil. Bu durum belki de en riskli durum. Çünkü aşılı olanlar, belirtisiz hastalık durumunda, aşılanmış olmaktan kaynaklı rahat davranışlarıyla virüsü yaymaya devam edecekler.

Brezilya ve Şili sonuçları

Brezilya varyantının hakim olduğu Brezilya’da tek doz aşı almış sağlık çalışanlarında aşıdan en az 14 gün sonra değerlendirilen koruyuculuk %49,6

iken

Brezilya ve İngiltere varyantlarının hakim olduğu Şili’de iki doz aşı yapılmış grupta aşıdan en az 14 gün sonra değerlendirilen koruyuculuk %67.

Demek ki Sinovac’ın koruyuculuğu en iyi ihtimalle %67.

DSÖ’nün Sinovac’la ilgili araştırmalara olan güveni

Değerlendirilen kriter	Kanıtların niteliğiyle ilgili DSÖ güveni
18-59 yaşta PCR ile doğrulanmış hastalığa karşı koruyuculuk	DSÖ bu konudaki sonuçlara YÜKSEK DÜZEYDE güveniyor
18-59 yaşta ciddi yan etkiler	DSÖ’nün bu konudaki araştırma verilerine olan güveni DÜŞÜK
60 yaş ve üzerindeki yaşlılarda PCR ile doğrulanmış hastalığa karşı koruyuculuk	DSÖ bu konudaki araştırma verilerine ORTA DERECEDE güveniyor
Yaşlılarda ciddi yan etkiler	DSÖ araştırmaların bu konudaki verilerine DÜŞÜK derecede güveniyor
Eşlik eden hastalığı olan bireylerde PCR ile doğrulanmış hastalığa karşı koruyuculuk	DSÖ’nün bu konudaki araştırma verilerine güveni ORTA DERECEDE
Eşlik eden hastalığı olan bireylerde ciddi yan etkiler	DSÖ’nün bu konudaki araştırma verilerine güveni DÜŞÜK

 

Sonuçta, DSÖ’nün Sinovac araştırma verilerine güveni ağırlıklı olarak orta ya da düşük düzeyde.

Ben de önceki yazılarımda faz 3 araştırmalarının yaşlılara ilişkin sonuçlarıyla, yan etkilere ilişkin sonuçlarına güvenilemeyeceğini belirtmiştim.

 

 

https://cdn.who.int/media/docs/default-source/immunization/sage/2021/april/5_sage29apr2021_critical-evidence_sinovac.pdf?sfvrsn=2488098d_5